Tại Hội thảo “Thị trường và xu hướng gạo toàn cầu”, ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng chế biến và Phát triển thị trường cho biết, diện tích gieo trồng năm 2023 ước đạt 7,1 triệu ha, năng suất ước đạt 60,8 tấn/năm. ha, sản lượng ước đạt 43,1 triệu tấn, tăng 420 nghìn tấn so với năm 2022.

Một trong những điểm nổi bật là tỷ trọng giống thơm, giống đặc sản hiện nay chiếm đa số.

Cụ thể, giống Đại Thơm 8/OM18 hiện chiếm tỷ lệ 41%, giống OM5451 chiếm khoảng 19%, giống ST (21/24/25) chiếm khoảng 9%. Điều này được duy trì trong suốt các mùa sinh trưởng, từ đông xuân đến hè thu.

Về vấn đề thị trường, thị trường số một của Việt Nam tiếp tục là Philippines, chiếm khoảng 35% thị phần xuất khẩu gạo của Việt Nam. Trong 11 tháng năm 2023, lượng gạo xuất khẩu sang nước này đạt 2,63 triệu tấn, tương đương 1,41 tỷ USD. Tiếp theo là Indonesia, Trung Quốc và các nước châu Phi.

Theo ông Hòa, sản phẩm gạo xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam là gạo hạt, chiếm hơn 60% cơ cấu và đạt hơn 2,3 tỷ USD về giá trị.

Ông Hòa nhận định giá gạo xuất khẩu của Việt Nam sẽ tương đối phức tạp bắt đầu từ năm 2021. Đầu năm 2021, giá gạo đạt 550 USD/tấn nhưng đến giữa năm 2022 con số này giảm xuống gần 460 USD/tấn, sau đó tăng mạnh vào năm 2023. Giá cao nhất được ghi nhận vào tháng 10/2023, đạt 640 USD/tấn. Đặc biệt, một số doanh nghiệp có thể đạt được thỏa thuận gần ngưỡng 800 USD/tấn.

Gạo Việt ngày càng có thương hiệu trên bản đồ thế giới, theo ông Lê Thanh Hòa. Phân tích tình hình thời gian tới, lãnh đạo Cục Chất lượng chế biến và Phát triển thị trường cho biết, sản lượng gạo toàn cầu có thể đạt kỷ lục gần 520 triệu tấn, trong khi tiêu thụ cũng đạt 525 triệu tấn.

Do tồn kho toàn cầu giảm chỉ còn hơn 160 triệu tấn, ông Hòa nhấn mạnh: “Đây là cơ hội lớn cho ngành lúa gạo Việt Nam”.

Đi sâu hơn vào khía cạnh này, ông Hòa nhận định nhu cầu nhập khẩu của các nước sẽ có biến động. Một số nước sẽ giảm như Brazil, Ai Cập, Ghana... nhưng một số nước, trong đó có đối tác thương mại lớn của Việt Nam - Indonesia - được dự báo sẽ tăng khoảng 600.000 tấn.

Ngoài ra, năm 2023, Philippines - một đối tác quan trọng khác của Việt Nam - nhập khẩu hơn 2,8 triệu tấn gạo, trong đó 90% lượng được nhập khẩu từ Việt Nam và 4,5% từ Thái Lan, đạt 126.560 tấn, 4,3% từ Myanmar đạt 120.538 tấn, còn lại đến từ Pakistan, Ấn Độ, Campuchia.

Nhận diện rõ xu hướng chuyển đổi sản xuất bền vững, phát triển xanh, tiêu dùng xanh của thị trường gạo, ông Lê Thanh Hòa khuyến nghị các doanh nghiệp nên tập trung vào vấn đề chất lượng thay vì quá quan tâm đến năng suất, sản lượng như trước đây.

“Yêu cầu tiêu chuẩn của thị trường nhập khẩu ngày càng cao. Các nước ngày càng nâng cao các biện pháp kỹ thuật, rào cản nhằm hạn chế, kiểm soát hàng nhập khẩu từ nước ngoài”, ông Hòa chia sẻ tại hội nghị.

Bên cạnh khâu giống, đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề xuất nâng cao phát triển khoa học công nghệ cũng như tiến bộ khoa học công nghệ để giúp cơ giới hóa, tự động hóa, giải phóng lao động.

Bốn giải pháp được ông Hòa đề cập gồm tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết chuỗi, hình thành các vùng nuôi chuyên canh, vùng nguyên liệu quy mô lớn, trung tâm logistics, tổ chức sản xuất theo hướng an toàn, bền vững, tiêu chuẩn hóa giống, tăng cường chế biến trang trại sâu, đẩy mạnh logistics để phát triển thị trường gạo trong nước và xuất khẩu với cơ cấu giống phù hợp, chủ lực theo chiến lược xuất khẩu gạo (gạo đặc sản, gạo thơm, gạo chất lượng cao...).

Dự báo thị trường cuối năm và nửa đầu năm 2024, ông Lê Thanh Hòa cho rằng tình hình sẽ tiếp tục thuận lợi. Vì vậy, ông đề xuất tiếp tục tái cơ cấu ngành lúa gạo theo hướng nâng cao chất lượng và giá trị, đảm bảo tăng về giá trị chứ không phải tăng về số lượng.

Các doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân đẩy mạnh hợp tác sản xuất lúa gạo chất lượng cao, tái cơ cấu và xuất khẩu các loại gạo nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, theo Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam đến năm 2030.

Thông qua chuỗi sự kiện lễ hội lúa gạo quốc tế tổ chức tại Hậu Giang, ông Lê Thanh Hòa cũng yêu cầu Bộ Công Thương tập trung nghiên cứu, chia sẻ thông tin thị trường, đánh giá, dự báo nhu cầu, thị hiếu lâu dài, ưu tiên các nguồn lực xúc tiến thương mại, kết nối thương mại, quảng bá sản phẩm nhằm thúc đẩy xuất khẩu.

Cùng với đó, ông yêu cầu Ngân hàng Nhà nước đảm bảo nguồn tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp xuất khẩu, giúp chuỗi liên kết được bền vững.