Thực trạng bình đẳng giới trong lĩnh vực nông nghiệp

Bình đẳng giới không chỉ đơn giản là một quyền cơ bản của con người. Bình đẳng giới góp phần thúc đẩy sự thịnh vượng và đo lường sự tiến bộ của xã hội.

Mặc dù đã có những cải thiện nhất định nhưng nhiều quốc gia có nguy cơ không đạt được mục tiêu bình đẳng giới do Liên hợp quốc đặt ra vào năm 2030. Lao động nữ lại càng dễ bị tổn thương và gặp rủi ro hơn do khủng hoảng môi trường và xã hội.

Dữ liệu của FAO cho thấy khoảng cách giới trong nguy cơ mất an ninh lương thực đã tăng từ 1,7% (2019) lên 4,3% (2021). Trong đại dịch Covid-19, 22% lao động nữ trong ngành nông nghiệp, thực phẩm bị mất việc làm; đối với nam giới, con số này là 2%. Cùng với đó, khoảng cách thu nhập giữa nam và nữ vẫn tồn tại trên mọi lĩnh vực. Trong nông nghiệp, phụ nữ chỉ kiếm được 82 xu trên một đô la mà đàn ông kiếm được.

Việt Nam không quá khác biệt so với tình hình chung của thế giới. Dựa trên Báo cáo khoảng cách giới toàn cầu năm 2023, nước ta đứng thứ 72/146 quốc gia về tiến bộ bình đẳng giới.

Trong lĩnh vực nông nghiệp Việt Nam, phần lớn phụ nữ tham gia vào các công việc phi chính thức - những lĩnh vực nằm ngoài quy định pháp luật dành cho phụ nữ. Nhiều lao động nữ không được hưởng chế độ thai sản, lương hưu, ưu đãi tín dụng hoặc tài sản đất đai của họ thường đứng tên chồng.

Ngoài ra, nam giới thường có nhiều quyền quyết định hơn trong việc trồng trọt (trồng trọt, chọn giống) và tiếp cận đào tạo. Một nghiên cứu do ACIAR (Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc) thực hiện cho thấy chỉ có 5% phụ nữ ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có thể đưa ra những quyết định quan trọng. Về các chương trình khuyến nông, đại diện nữ cũng rất hạn chế với tỷ lệ tham gia chỉ 10%.

Số liệu cũng cho thấy, mỗi mùa, phụ nữ châu Á phải làm việc trong môi trường nước nhiễm hóa chất và môi trường độc hại từ 300 - 450 giờ. Nhiều phụ nữ bị bong tróc ngón tay khiến sinh hoạt hàng ngày trở nên khó khăn hơn.

Những con số trên cho thấy phụ nữ ngày càng bị suy dinh dưỡng và thiếu lương thực mặc dù họ đóng vai trò là người nội trợ, cung cấp thực phẩm cho gia đình.

Tại sao đầu tư vào bình đẳng giới?

Việc bỏ lại phụ nữ ở phía sau trong khi phát triển các lĩnh vực khác đã phần nào làm gián đoạn chuỗi cung ứng thực phẩm. Cụ thể, phụ nữ có ít cơ hội và gặp khó khăn trong việc tiếp cận máy móc (một số phải thuê nam giới thực hiện các hoạt động kỹ thuật). Hầu hết phụ nữ đều thiếu những kỹ năng và kiến ​​thức cần thiết để giải quyết công việc. Sâu xa hơn, những con số nói trên là kết quả của những chuẩn mực lỗi thời về vai trò giới, hạn chế khả năng tiếp cận các nguồn lực sản xuất của phụ nữ.

Vì vậy, nếu muốn đổi mới nông nghiệp, cần trang bị cho lao động nữ những kiến ​​thức cần thiết để đưa ra quyết định, góp phần chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo. Đầu tư vào bình đẳng giới trong nông nghiệp đồng nghĩa với việc thúc đẩy tiến bộ xã hội.

Chúng ta có xu hướng quên mất phụ nữ là người kiên cường. Trong lịch sử Việt Nam và thế giới, nhiều phụ nữ đã đi tiên phong trong đổi mới khoa học, chính trị, xã hội, chăm sóc gia đình và cộng đồng. Ngày nay, phụ nữ là nhân tố thiết yếu để các quốc gia tăng cường khả năng thích ứng với những thay đổi toàn cầu. Nâng cao năng lực và cung cấp các nguồn lực sản xuất và kinh tế cho phụ nữ sẽ củng cố toàn bộ cộng đồng.

Theo Quy trình Vận hành Tiêu chuẩn (SOP - UN Women ), một đô la đầu tư vào một phụ nữ nông dân sẽ biến thành lợi ích 31 đô la cho chính cô ấy. Với lợi nhuận này, họ có thể mua được thực phẩm cho gia đình, giảm bớt gánh nặng kinh tế. Hơn nữa, GDP toàn cầu sẽ tăng hàng trăm tỷ USD khi chúng ta đạt được bình đẳng giới trong ngành nông nghiệp. Nguy cơ mất an ninh lương thực giảm 2% và khoảng 45 triệu người thoát nghèo.

Như vậy, bình đẳng giới góp phần chuyển đổi hệ thống thực phẩm và ngược lại.

Làm thế nào để chúng ta phát triển bình đẳng giới?

Thứ nhất, ngành nông nghiệp thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng cần thừa nhận những bất cập trong hệ thống sản xuất.

Một mặt, thế giới, kể cả các nước phát triển, đang tụt hậu trong việc thiết kế máy móc thân thiện với giới tính. Hầu hết các thiết bị nông nghiệp thường cồng kềnh, nặng nề, không đáp ứng được khả năng và nhu cầu của lao động nữ.

Vì vậy, cơ giới hóa phù hợp với phụ nữ là điều cần thiết. Hiện đại hóa cần tập trung vào phát triển các thiết bị nhỏ gọn, đảm bảo năng suất và ưu tiên an toàn cho người dùng.

Nhiều nữ nông dân cho biết việc sử dụng máy móc phù hợp đã cải thiện đáng kể cuộc sống của họ. “Chúng tôi không phải ngâm tay chân trong nước hóa chất hàng ngày. Trước đây, da của chúng ta sẽ bị ăn mòn hết và chúng ta thậm chí không thể ăn bằng tay hay làm bất cứ việc gì. Giờ đây, máy móc giúp chúng ta giảm bớt thời gian làm việc trên đồng ruộng. Chúng ta có thể chăm sóc bản thân và gia đình tốt hơn”, một nữ nông dân chia sẻ.

Mặt khác, khoảng cách giới trong chuỗi giá trị nông nghiệp cần được giải quyết. Với 90% nam giới nắm quyền quyết định và được đào tạo khuyến nông, các cấp quản lý cần ưu tiên bình đẳng giới. Cả nam giới và phụ nữ đều cần được tiếp cận công bằng với thông tin và công nghệ.

Nhờ có kiến ​​thức ngang nhau nên mọi người đều có khả năng giải quyết vấn đề, chủ động đưa ra quyết định và đóng góp vào đổi mới sáng tạo nông nghiệp. Hướng đi như vậy sẽ đảm bảo một tương lai toàn diện và bền vững cho ngành sản xuất thực phẩm.

Chính phủ cần có chính sách để phụ nữ được hưởng lợi. Ví dụ, rà soát, cập nhật các chính sách về chế độ thai sản đối với phụ nữ làm ruộng, tiền lương hoặc lương hưu, tài sản đất đai không phân biệt chồng, v.v.

Vai trò của phụ nữ được thừa nhận là tác nhân tạo ra sự thay đổi, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của ngành nông nghiệp. Một số chương trình ở Việt Nam và khu vực ĐBSCL đặc biệt quan tâm đến nhận thức về vai trò giới như dự án “Tổn thất lương thực trong chuỗi giá trị cá tra ở lưu vực sông Mê Kông” hay “Xây dựng chuỗi giá trị lúa gạo bền vững cho hộ sản xuất nhỏ ở ĐBSCL”. .”

Quan trọng hơn, có được sự ủng hộ, thông cảm từ bạn bè, gia đình sẽ là động lực giúp phụ nữ thành công.