Nỗi lo về vùng nguyên liệu

Ông Nguyễn Doãn Hùng, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Khuyến lâm, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (NAEC), cho biết cả nước có gần 40.000 hộ nông dân trồng dâu, nuôi tằm. Diện tích trồng dâu đến năm 2022 khoảng 13.200 ha, sản lượng kén đạt hơn 16.800 tấn/năm, sản lượng tơ tằm khoảng 2.000 tấn/năm.

Việt Nam hiện đứng thứ ba thế giới về sản lượng tơ lụa, sau Trung Quốc và Ấn Độ, với giá trị xuất khẩu năm 2022 đạt 70 triệu USD mỗi năm. Hầu hết lụa thô của Việt Nam được xuất khẩu sang Ấn Độ, chiếm hơn 90%.

Bình luận về nghề trồng dâu tằm, ông Hùng nêu ra 7 vấn đề. Đặc biệt, nhấn mạnh việc trồng dâu, nuôi tằm được thực hiện tự phát, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. “Chưa có quy hoạch tổng thể, chương trình phát triển dài hạn để hình thành vùng nguyên liệu gắn với tổ chức sản xuất và liên kết tiêu thụ sản phẩm. Nhiều công đoạn sản xuất còn dựa vào lao động thủ công”, ông nói.

Một vấn đề khác được đại diện NAEC chỉ ra là sự kết nối giữa người sản xuất và người mua kén chưa chặt chẽ, thiếu tính bền vững. Vì vậy, nghề nuôi tằm chủ yếu là sản xuất kén và chế biến tơ thô để xuất khẩu nguyên liệu.

Để làm rõ vấn đề này, Cục Hợp tác xã và Phát triển nông thôn (DCRD) cho biết, Lâm Đồng là thủ phủ sản xuất tơ lụa của Việt Nam, với diện tích trồng 8.500 ha. Cùng với hai tỉnh Đăk Lăk và Đăk Nông, ba tỉnh Tây Nguyên chiếm gần 75% tổng diện tích trồng dâu tây cả nước. Gần đây, một số vùng Tây Bắc như Yên Bái, Lào Cai đã tập trung phát triển nghề trồng dâu, nuôi tằm. Tuy nhiên, trên cả nước chỉ có một số địa phương có chính sách phát triển riêng cho ngành.

Để giải quyết vấn đề này, DCRD đề xuất các tỉnh có vùng nguyên liệu sản xuất tơ lụa tập trung xây dựng mô hình hợp tác, tổ hợp tác với các doanh nghiệp chế biến và tiêu thụ tơ lụa.

“Cần hướng dẫn các hộ trồng lụa trên toàn quốc tham gia mô hình liên kết, thúc đẩy quy trình sản xuất an toàn theo VietGAP, GlobalGAP, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, cấp mã số đơn vị sản xuất, tăng cường xuất khẩu các sản phẩm chế biến sâu. ngành dâu tằm tơ, giúp phát triển thương hiệu cả trong nước và quốc tế”, người này chia sẻ.

Cần giải pháp đồng bộ

Tiến sĩ Lê Hồng Vân, Giám đốc  Trung tâm Nghiên cứu Dâu tằm tơ Việt Nam (TELSERI), cho biết dâu tằm là nguồn thức ăn quan trọng duy nhất của tằm, quyết định chất lượng kén. Họ đã nghiên cứu giống GQ2 được trồng phổ biến ở miền Bắc và miền Trung, năng suất bình quân trên 35 tấn lá/ha. Trong điều kiện thâm canh, năng suất có thể đạt 40 - 45 tấn/ha.

Ở Tây Nguyên hai giống dâu tây S7-CB và VA-201 được trồng phổ biến. Giống VA-201 là giống lai giữa giống VA-186 và giống Bàu Đen (dâu tây địa phương của Lâm Đồng), có đặc tính phân nhánh chắc, năng suất 30 tấn/ha.

“Thời gian gần đây, nghề trồng dâu tằm phát triển nhanh, diện tích trồng dâu tăng gần gấp đôi nhưng nguồn cung giống dâu vẫn đáp ứng đủ nhu cầu. Các giống dâu mới chọn lọc trong nước đã phát huy tính ưu việt, góp phần hạn chế, ngăn chặn việc sử dụng các giống dâu chưa rõ nguồn gốc. nguồn gốc”, lãnh đạo vietSERI nhận xét.

Có hai loại tằm chính là tằm dâu và tằm lá sắn. Tuy nhiên, các cơ sở sản xuất chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu giống đa hệ kén vàng (giống tằm dâu) và giống tằm sắn. Hơn 90% nhu cầu về giống tằm kép (giống cho chất lượng tơ tốt nhưng khó nuôi) vẫn phải nhập ngoại.

Ngoài vấn đề con giống cho ngành dâu tằm tơ, bà Lương Thanh Hạnh, Giám đốc Hợp tác xã dệt Nam Cao, tỉnh Thái Bình, cho biết các làng nghề sản xuất tơ lụa có thể đa dạng hóa nhờ tiếp xúc với nguồn thu từ khách hàng quốc tế. Một số gợi ý của cô là cho du khách trải nghiệm dệt lụa, xây dựng không gian văn hóa, du lịch gắn với làng nghề, phát triển nhiều sản phẩm tơ lụa, tạo đủ phân khúc cho đối tượng khách hàng.

Tại hội thảo, TS. Lê Quang Tú, Chủ tịch Hiệp hội dâu tằm tơ Việt Nam (VISERIA), đề nghị Bộ NN&PTNT xem xét chỉ đạo chiến lược phát triển ngành. Theo ông, chỉ khi có chiến lược hoàn chỉnh, hệ thống mới có thể triển khai các giải pháp đồng bộ, giúp người nông dân, doanh nghiệp vượt qua thách thức về giống, vùng nguyên liệu, thị trường, đổi mới sáng tạo.

“Muốn có đủ nguồn kén nguyên liệu cho sản xuất thì cần đầu tư cho nông dân thâm canh vườn dâu và đầu tư nuôi tằm tốt hơn để tạo ra nguồn kén tốt nhất, đáp ứng nhu cầu sản xuất tơ tằm”, ông nói. Tú ngẫm nghĩ.

Kêu gọi sự tham gia của các cấp, các ngành và địa phương

Tại các tỉnh phía Bắc, Yên Bái là một trong những địa phương được quan tâm, đầu tư và có định hướng cụ thể để phát triển nghề trồng dâu tằm. Ông Nguyễn Đức Diên, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Yên Bái, cho biết, tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 40/2018/NQ-HĐND ngày 8/12/2018 về việc người dân phát triển trồng dâu, nuôi tằm. Kết quả, toàn vùng đã trồng được hơn 480 ha dâu mới, 10 chuồng nuôi tằm tập trung mới và 2 chuồng nuôi tằm lớn.

Từ năm 2021 đến tháng 9/2023, UBND tỉnh Yên Bái đã phê duyệt kinh phí hỗ trợ 9 dự án phát triển sản xuất trồng dâu, nuôi tằm liên kết theo chuỗi giá trị với quy mô hơn 570 ha. Tổng kinh phí hỗ trợ từ ngân sách tỉnh được phê duyệt là 5,7 tỷ đồng.

“Yên Bái mong muốn giới thiệu nhiều tổ chức, doanh nghiệp, công ty sản xuất, chế biến tơ lụa trong nước và quốc tế tham gia vào chuỗi sản xuất, phát triển dâu tằm của tỉnh để hỗ trợ xây dựng, quảng bá dâu tằm ra thị trường trong nước và quốc tế”, ông Điền nhấn mạnh.

Tổng kết hội thảo, ông Lê Đức Thịnh, Giám đốc DCRD cho biết, Bộ NN&PTNT đang triển khai Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt tiêu chuẩn phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu trong giai đoạn 2022 - 2025. Nghề trồng dâu tằm cũng đang được nghiên cứu vì về truyền thống, lịch sử và tiềm năng xuất khẩu phong phú của nó.

Qua ý kiến ​​của một số nghệ nhân, trong đó có bà Phan Thị Thuận ở xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức, TP Hà Nội, ông Thịnh đề nghị Hà Nội xem xét xây dựng vùng nguyên liệu phục vụ sản xuất dâu tằm, đồng thời tạo cơ sở Quỹ đất cho các làng nghề, doanh nghiệp có điều kiện phát triển vì Hà Nội được coi là vùng đất công nghệ và có 2 làng dệt nổi tiếng là Phùng Xá và Vạn Phúc.

Ông Thịnh cũng cam kết sẽ tham mưu, tham mưu với lãnh đạo Bộ NN&PTNT trong việc tạo ra các giống tằm thuần chủng trước khi giao cho các trung tâm nghiên cứu giống phù hợp, tiến tới chủ động về nguồn giống. Ngoài ra, quy hoạch vùng trồng dâu tây riêng biệt, không trồng xen canh với các loại cây trồng khác, đồng thời quy hoạch đào tạo, phát triển nguồn nhân lực nghề trồng dâu tằm chất lượng cao.

“Chuỗi giá trị dâu tằm tơ cần có chính sách khuyến khích toàn diện. Không chỉ đa dạng về chủng loại, mẫu mã, quảng bá, quảng bá hình ảnh hay phát triển chăn nuôi tằm của các vùng trồng dâu mà chỉ có một chương trình tổng thể mới có thể phát huy tối đa tiềm năng của ngành này”, ông nói. Thịnh khẳng định.

Hội thảo Xây dựng vùng nguyên liệu và phát triển thương mại ngành dâu tằm tơ nằm trong khuôn khổ Ngày hội bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam 2023, từ ngày 9 đến 12/11. Bộ NN & PTNT và UBND TP Hà Nội tổ chức ngày hội.